ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΡΩΜΗΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΑ

π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοὺ

Γιὰ τὸ ὄνομα Ρωμηὸς (=Ρωμαῖος) ὑπάρχει μεγάλη σύγχυση, σ’ ἐκείνους φυσικὰ ποὺ ἐρασιτεχνικὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν ἱστορία, ἐνῶ ὅσοι ἔχουν τὶς ἐπιστημονικὲς προϋποθέσεις μποροῦν νὰ κατανοήσουν τὴν ἔννοια καὶ ἱστορικὴ σημασία τῶν ἐθνικῶν μας ὀνομάτων.Τὸ ὄνομα «Ἕλλην» εἶναι τὸ κυριότερο ὄνομα τοῦ ἔθνους τῶν Ἑλλήνων. Ἡ ἔννοιά του ὅμως ποικίλλει κατὰ περιόδους καὶ ἄλλοτε εἶναι φυλετικὴ καὶ ἄλλοτε ἐθνικὴ ἢ πολιτιστικὴ ἢ θρησκευτική, στοὺς τελευταίους δὲ αἰῶνες καθαρὰ ἐθνική.Εἶναι ὅμως γεγονός, ὅτι (κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη) ἀρχαιότερο εἶναι τὸ ὄνομα Γραικὸς γιὰ τὸ ἔθνος μας καὶ μὲ αὐτὸ μας ὀνόμαζαν οἱ ἀρχαῖοι Ρωμαῖοι. Ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα (Καρλομάγνος καὶ τὸ περιβάλλον τοῦ) τὸ ἀνατολικὸ μέρος τῆς αὐτοκρατορίας («Βυζάντιο») ὀνομαζόταν Γραικία καὶ οἱ κάτοικοί της Γραικοί, ἀλλὰ μὲ μειωτικὴ ἔννοια (αἱρετικοὶ καὶ κίβδηλοι). Τὸ ὑβριστικὸ αὐτὸ ὑπόβαθρο διατήρησε τὸ ὄνομα αὐτὸ στὰ χείλη τῶν δυτικῶν ὡς τὸν αἰώνα μας. Ἐνῶ, λοιπόν, καυχόμεθα καὶ γιὰ τὸ ὄνομά μας αὐτὸ (Γραικοί), ὅταν χρησιμοποιεῖται σὲ δυτικὰ κείμενα (παλαιότερα), πρέπει νὰ γνωρίζουμε τὴνἀληθινή του σημασία.Τὸ ὄνομα Γραικὸς στὴ Δύση, ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα, δηλώνει τὸν....

μὴ γνήσιο Ρωμαῖο, διότι τὸ ὄνομα Ρωμαῖος διεκδικοῦσε ὁ Φραγκολατινικὸς κόσμος. Τὸ 962 ἱδρύθηκε ἀπὸ τοὺς ἀπογόνους του Καρλομάγνου, τοῦ μεγαλυτέρου ἐχθροῦ του Ἑλληνισμοῦ, ἡ «Ἁγία Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία τοῦ γερμανικοῦ ἔθνους», ὑποκαθιστώντας (θεωρητικὰ) τὴν Αὐτοκρατορία τῆς Νέας Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως.Ἡ Ἑνωμένη Εὐρώπη, ὑπὸ τὴν (πραγματικὴ) ἡγεσία τῆς Γαλλίας (Φραγκίας) καὶ τῆς Γερμανίας (Τευτονίας), δηλαδὴ τῶν Φραγκολατινικῶν ἐθνοτήτων (οἱ σημερινοὶ Ἄγγλοι εἶναι οἱ Νορμανδοφράγκοι καὶ οἱ λαοὶ τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης οἱ Λομβαρδοφράγκοι), δὲν μποροῦσε νὰ πραγματοποιηθεῖ χωρὶς τὴ διάλυση τῆς Αὐτοκρατορίας τῆς Νέας Ρώμης-Ρωμανίας. Ρωμανία ὀνομαζόταν ἡ αὐτοκρατορία, ποὺ ἐκτεινόταν ἀρχικὰ σ’ Ἀνατολὴ καὶ Δύση.Εἶναι γεγονὸς ὅτι τὸ ὄνομα Ρωμαῖος γενικεύθηκε στὴν (ἀρχαία) Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία τὸ 212 (Constitutio Antoniniana τοῦ Καρακάλλα). Ἀπὸ τὸ 330 ὅμως (ἐγκαίνια Νέας Ρώμης) ἡ αὐτοκρατορία γίνεται χριστιανικὴ καὶ ἑλληνικὴ (πλήρης ἐξελληνισμὸς ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανὸ ὡς τὸν Ἡράκλειο, 6ος-7ος αἵ). μὴ λησμονοῦμε ὅτι καὶ ἡ Παλαιὰ Ρώμη (τῆς Ἰταλίας) ἔλαβε ὄνομα ἑλληνικὸ (Ρώμη), τὸν 4ο δὲ αἰώνα π.Χ. ὀνομαζόταν «πόλις ἑλληνὶς» (Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός). Τὸ 330 ἡ νέα πρωτεύουσα τῆς νέας χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας (Μ. Κωνσταντῖνος) ὀνομάσθηκε (ὄχι Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ) Νέα Ρώμη, διότι ἡ Παλαιὰ Ρώμη μεταφέρθηκε ὁλόκληρη στὴν ἑλληνικὴ Ἀνατολὴ (Translatio Urbis). Τὸ ὄνομα Κωνσταντινούπολις θὰ τῆς δοθεῖ ταυτόχρονα πρὸς τιμὴν τοῦ ἱδρυτῆ της. Στὴ Β’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (380, κανόνας γ’ ) καὶ στὴν Δ’ (451, καν. 28) λέγεται ρητὰ ὅτι «εἰκότως» ἔλαβε ἡ νέα πρωτεύουσα ἴσα «πρεσβεία» μὲ τὴν Παλαιὰ Ρώμη, «διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν Νέαν Ρώμην». Γι’ αὐτὸ ὅλοι οἱ αὐτοκράτορες, Ἕλληνες ἐκ καταγωγῆς στὴ συντριπτική τους πλειονότητα, ὡς τὸν οὐσιαστικὰ νεοέλληνα Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο († 1453), θὰ ὀνομάζονται καὶ θὰ αὐτοκαλοῦνται «αὐτοκράτορες τῶν Ρωμαίων». Γιατί;Ἀπὸ τὸ 330 τὸ ὄνομα τῆς Αὐτοκρατορίας τῆς Νέας Ρώμης εἶναι Ρωμανία. Τὸ ὄνομα αὐτὸ ἀναφέρεται ἤδη τὸν 4ο αἰώνα ἀπὸ τὸν Μ. Ἀθανάσιο. Τὸ ὄνομα Βυζάντιο γιὰ τὸ κράτος θὰ ἐμφανιστεῖ γιὰ πρώτη φορὰ σὲ φράγκους συγγραφεῖς –Ἱερώνυμος Βὸλφ- τὸ 1562. Πρὶν ἀπὸ τὸ ἔτος αὐτὸ ΠΟΤΕ δὲν ὀνομάσθηκε ἡ αὐτοκρατορία ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Οἱ κάτοικοι τοῦ κράτους ὀνομάζονται Ρωμαῖοι, μολονότι πολιτιστικὰ εἶναι ΟΛΟΙ Ἕλληνες καὶ πνευματικὰ Ὀρθόδοξοι. Ἑλληνισμὸς-Ρωμαϊκὸς κρατικὸς φορέας καὶ Ὀρθοδοξία εἶναι τὰ συστατικὰ μεγέθη τῆς Νέας Αὐτοκρατορίας. Βέβαια, τὸ κύριο στοιχεῖο τῆς αὐτοκρατορίας εἶναι οἱ ἐκ καταγωγῆς (φυλετικά, δηλαδὴ) Ἕλληνες.Τὸ ὄνομα Ρωμαῖος ἦταν λοιπὸν κρατικό, σὲ μία αὐτοκρατορία ποὺ ἦταν πολιτιστικὰ (γλώσσα, παιδεία) ἀπόλυτα ἑλληνική, καὶ ὄχι φυλετικά, ἐπειδὴ δὲ ἡ Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη διὰ τῶν Ἁγίων της ἔγινε προπύργιο τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸ ὄνομα Ρωμαῖος σημαίνει, τελικά, Ὀρθόδοξος-πολίτης τῆς Νέας Ρώμης (ὄχι τῆς Παλαιᾶς, ποὺ ἔγινε τὸ κέντρο τοῦ Παπισμοῦ ἀπὸ τὸν 11ο αἰώνα-σχίσμα). Αὐτὸ ὁμολογοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι καὶ Ἕλληνες Πατριάρχες τῆς Ἀνατολῆς στὸν διάλογό τους μὲ τοὺς Ἀγγλικανοὺς Ἀνωμότους τὸν 18ο αἰώνα (1716-1725). «…πάλαι μὲν Ἑλλήνων, νῦν δὲ Γραικῶν καὶ Νέων Ρωμαίων διὰ τὴν Νέαν Ρώμην καλουμένων». Οἱ Ἕλληνες δηλαδή, μαζὶ μὲ ὅλους τους Ὀρθοδόξους της Ἐθναρχίας (ποὺ ἦταν συνέχεια τῆς «Βυζαντινῆς» Αὐτοκρατορίας) ὀνομάζονται ἐδῶ Γραικοί, διότι ἔτσι μᾶς ὀνόμαζαν ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα οἱ Εὐρωπαῖοι (Grec, Grieche, Greco) καὶ Νέο – Ρωμαῖοι, ὡς πολίτες καὶ πνευματικὰ τέκνα τῆς ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Ν. Σπηλιάδης (στενὸς συνεργάτης τοῦ Καποδίστρια) στὰ Ἀπομνημονεύματά του λέγει ὅτι ὁ Ι. Καποδίστριας ἤθελε νὰ δημιουργήσει «Νεορωμαϊκὴν αὐτοκρατορία» (ἀνακοίνωση καθηγ. Π. Χριστοπούλου), δηλαδὴ νὰ ἀναστήσει τὴν Αὐτοκρατορίας τῆς Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, ποὺ φυσικὰ δὲν τὸ ἐνέκρινε ἡ Εὐρώπη τῶν ἀπογόνων του Καρλομάγνου.Τὸ ὄνομα Ρωμαῖος, συνεπῶς, ἂν μέχρι τὸ 330 μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ κατὰ κάποιο τρόπο ὄνομα δουλείας καὶ ὑποταγῆς, ἀπὸ τὸ ἔτος ἐκεῖνο γιὰ τοὺς Ἕλληνες ὄνομα τιμῆς καὶ δόξας, ἀφοῦ μόνο αὐτὸ (καὶ ὄχι τὸ ἀνύπαρκτο ὡς κρατικό, μέχρι τὸ 1562, Βυζάντιο) χαρακτηρίζει τὴν αὐτοκρατορία μας καὶ τὴ θέση μᾶς σ’ αὐτήν. Ρωμηὰ ἦταν ἡ Ἀθηναία Βασίλισσα Εὐδοκία (5ος αἵ.), Ρωμηὰ καὶ ἡ (κυβερνώσα) αὐτοκράτειρα Εἰρήνη, πάλι Ἀθηναία, τὸν 8ο αἵ. Στὴν Ἀθήνα ἦλθε καὶ ὁ Ρωμαῖος ἀλλὰ Ἕλληνας Μακεδόνας, Βασίλειος Β’ ὁ Βουλγαροκτόνος, γιὰ νὰ προσκυνήσει τὴν Παναγία τὴν Ἀθηνιώτισσα στὸν Παρθενώνα. Εἶναι τραγικό, ἀλήθεια, αὐτὸ ποὺ λειτούργησε ἱστορικὰ ὡς σύνθεση εὐεργετικὴ γιὰ τὸ Ἔθνος-Γένος μας, ἐμεῖς οἱ δυτικοθρεμμένοι Νεοέλληνες νὰ τὸ ἐκλάβουμε ὡς ἀντίθεση.Τὸ ὄνομα Ρωμαῖος ὅμως φανερώνει τὴν ταύτιση Ἑλληνισμοῦ καὶ Ὀρθοδοξίας. Ρωμαῖος σημαίνει τελικὰ Ὀρθόδοξος Χριστιανός, ἐνῶ τὸ Ἕλλην, ἀπὸ τὴ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση καὶ μετὰ μπορεῖ νὰ σημαίνει μόνο τὸν ἀρχαιολάτρη τύπου Γεμιστοῦ-Πλήθωνος ἢ καὶ τὸν τέκτονα-ἐκδυτικισμένο καὶ Φραγκόφιλο. Ὅταν, συνεπῶς, ἀπορρίπτεται ἢ καὶ πολεμᾶται τὸ ὄνομα Ρωμαῖος-Ρωμηός, πρέπει νὰ ἐρευνᾶται καὶ ἡ αἰτία, ἡ προέλευση δηλαδὴ τῆς πολεμικῆς. Εἶναι ἁπλῶς ἀνιστόρητη ἀρχαιολατρία, δυτικὴ ἐπίδραση ἢ καὶ πολεμικὴ κατὰ τῆς Ὀρθοδοξίας;Ὡς Ρωμαῖοι οἱ Ἕλληνες δηλώνουμε τὸν σύνδεσμο τοῦ Ἔθνους μας μὲ τὴν ὀρθόδοξη, ἁγιοπατερικὴ παράδοση καὶ τὴν ὀρθόδοξη ταυτότητά μας. Γι’ αὐτὸ ἔχουμε τὴ συνείδηση ὅτι ἐθνικὰ-φυλετικὰ εἴμασθε Ἕλληνες ἢ (καὶ) Γραικοὶ (ὅλα δικά μας εἶναι) πνευματικά, ὅμως, δηλαδὴ στὴν πίστη μᾶς εἴμασθε Ρωμαῖοι-Ρωμηοί, δηλαδὴ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ ὄχι ἐξωμότες Γραικύλοι καὶ «γενίτσαροι» πρὸς τὴν Ὀθωμανικὴ Ἀνατολὴ (Τουρκιὰ) ἢ τὴν ἀλλοτριωμένη Δύση (Φραγκιά).Ὅταν οἱ πατέρες μας στὴ διάρκεια τῆς δουλείας ἔλεγαν γιὰ κάποιον Ἕλληνα: ἐτούρκευσε ἢ ἐφράγκευσε, σήμαινε: χάνοντας τὴν ὀρθόδοξη πίστη του, ἔπαυσε νὰ εἶναι καὶ Ἕλληνας. Αὐτά, βέβαια, ὡς τὸν 19ο αἰώνα. Στὸ σύγχρονο Ἑλληνικὸ Κράτος, ὅπως ἄλλωστε καὶ στὸ «Βυζάντιο», νομικά, Ἕλληνας μπορεῖ νὰ εἶναι ὁποιοσδήποτε, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν καταγωγή του, ὡς πολίτης τοῦ κράτους, προστατευόμενος συνταγματικὰ –καὶ πολὺ ὀρθὰ- ἀπὸ τοὺς νόμους.

Βασικὴ βιβλιογραφίαΠᾶν. Κ. Χρήστου, Οἱ περιπέτειες τῶν Ἐθνικῶν Ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων, Θεσσαλονίκη 1991.π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Ἑλληνισμὸς Μετέωρος, Ἀθήνα 1992.Τοῦ ἰδίου, Πολιτικὴ καὶ Θεολογία, Κατερίνη 1990 σ. 51 κ.ε.π. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου, Ρωμηοσύνη-Ρωμανία-Ρούμελη, Ἀθήνα 1975.



Τὸ ὄνομα Ρωμηὸς καὶ ἡ ἱστορική του σημασία Περιοδικὸ ΕΡΩ - τεῦχος -1 Ἰαν-Μὰρ 2010kalyterotera.blogspot.com